STD 8 SOCIAL SCIENCE 6 "સ્વાતંત્ર્ય-ચળવળો

 

STD 8 SOCIAL SCIENCE 

સ્વાતંત્ર્ય-ચળવળો 

સ્વાતંત્ર્ય-ચળવળો

ભારતમાં અંગ્રેજોના શાસન સામે થયેલા સંગઠિત અને દેશવ્યાપી સ્વાતંત્ર્ય-સંગ્રામની શરૂઆત ઈ.સ. 1857ના વિપ્લવથી થઈ. આ સંગ્રામમાં અનેક રાજા-મહારાજાઓ, જમીનદારો, સૈનિકો અને ખેડૂતોએ ભાગ લીધો. મંગલ પાંડે, ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈ, તાત્યા ટોપે અને બહાદુરશાહ ઝફર જેવાં અનેક ક્રાંતિકારીઓએ આ લડતમાં આગેવાની લીધી. વિપ્લવ પછી ભારતીયોમાં રાષ્ટ્રભાવના જાગી અને સ્વતંત્રતા મેળવવાની ઈચ્છા પ્રબળ બની.

---

આ પછી, ઇ.સ. 1885માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસની સ્થાપના થઈ, જેણે દેશભરમાં જાગૃતિ લાવવાનું કામ કર્યું. આ સંસ્થાએ શાંતિપૂર્ણ રીતે અંગ્રેજ સરકાર પાસે સુધારાઓની માંગણી કરી, જેને નરમપંથી નેતાઓએ આગેવાની આપી. બીજી તરફ, ગરમપંથી નેતાઓ જેવા કે લાલ-બાલ-પાલ (લાલા લજપતરાય, બાળ ગંગાધર તિલક અને બિપિનચંદ્ર પાલ) સ્વતંત્રતા માટે ક્રાંતિકારી માર્ગ અપનાવવાના પક્ષમાં હતા. બાળ ગંગાધર તિલકે "સ્વરાજ્ય મારો જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે અને હું તેને મેળવીને જ જંપીશ" નો નારો આપ્યો.

---

મહાત્મા ગાંધીના આગમન પછી સ્વાતંત્ર્ય-ચળવળમાં એક નવો યુગ શરૂ થયો. તેમણે અહિંસા અને સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંતો અપનાવીને દેશવ્યાપી આંદોલનો ચલાવ્યાં. અસહકારનું આંદોલન, સવિનય કાનૂનભંગની ચળવળ, અને હિન્દ છોડો આંદોલન જેવાં મહત્ત્વપૂર્ણ આંદોલનો ગાંધીજીના નેતૃત્વ હેઠળ થયાં. આ ચળવળોએ અંગ્રેજ સરકારને ઘૂંટણિયે પાડવા મજબૂર કરી. આખરે, અનેક શહીદોના બલિદાન અને નેતાઓના પ્રયત્નો પછી, 15મી ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ ભારતને સ્વતંત્રતા મળી.

અહીં પ્રકરણ 6 "સ્વાતંત્ર્ય-ચળવળો (ઈ.સ. 1885થી ઈ.સ. 1947)" માંથી 100 બહુવિકલ્પ પ્રશ્નો (MCQ) અને તેમના  તેમના જવાબો માટે ગેમ રમો.

પ્રશ્ન: રાષ્ટ્રવાદ એટલે શું?

(A) રાષ્ટ્ર માટે તન, મન, ધન ન્યોછાવર કરવાની ભાવના

(B) પોતાના રાષ્ટ્ર પ્રત્યે એકાત્મકતા અને ગૌરવની ભાવના

(C) (A) અને (B) બંને

(D) પોતાના વિસ્તાર પ્રત્યેની ભાવના

પ્રશ્ન: રાષ્ટ્રવાદી વિચારધારાના નિર્માણ માટે કયાં પરિબળો જવાબદાર હતાં?

(A) અંગ્રેજી શાસન અને તેની આર્થિક નીતિઓ

(B) પાશ્ચાત્ય શિક્ષણ

(C) વર્તમાનપત્રો અને સાહિત્ય

(D) ઉપરોક્ત તમામ

પ્રશ્ન: અંગ્રેજોએ ભારતમાં કયા ઉદ્દેશ્યથી શિક્ષણ દાખલ કર્યું?

(A) વહીવટ ચલાવવા માટે કર્મચારીઓ મેળવવા

(B) ભારતીયોને જ્ઞાન આપવા

(C) સામાજિક સુધારા કરવા

(D) વ્યાપાર વધારવા

પ્રશ્ન: પાશ્ચાત્ય શિક્ષણથી કયો વર્ગ અંગ્રેજી ભાષા શીખ્યો?

(A) શિક્ષિત ભારતીયો

(B) ખેડૂતો

(C) કારીગરો

(D) ઉદ્યોગપતિઓ

પ્રશ્ન: ભારતમાં રેલવે, તાર-ટપાલ અને જમીન-જળ વ્યવહારના વિકાસનો મુખ્ય હેતુ શું હતો?

(A) ભારતીયોની સુખાકારી

(B) બ્રિટિશ લશ્કર અને માલસામાનની હેરફેર

(C) વેપાર-વાણિજ્યનો વિકાસ

(D) પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન

પ્રશ્ન: ભારતીય બુદ્ધિજીવીઓએ કઈ ભાષામાં સાહિત્ય રચ્યું?

(A) અંગ્રેજી

(B) બંગાળી

(C) ગુજરાતી

(D) ઉપરોક્ત તમામ

જવાબ: (D) ઉપરોક્ત તમામ

પ્રશ્ન: ઇન્ડિયન નેશનલ કૉંગ્રેસની સ્થાપના ક્યારે થઈ?

(A) 28 ડિસેમ્બર, 1885

(B) 28 ડિસેમ્બર, 1884

(C) 28 ડિસેમ્બર, 1886

(D) 28 ડિસેમ્બર, 1887

જવાબ: (A) 28 ડિસેમ્બર, 1885

પ્રશ્ન: ઇન્ડિયન નેશનલ કૉંગ્રેસની સ્થાપના ક્યાં થઈ?

(A) કલકત્તા

(B) મુંબઈ

(C) દિલ્હી

(D) મદ્રાસ

પ્રશ્ન: ઇન્ડિયન નેશનલ કૉંગ્રેસની સ્થાપના કોણે કરી?

(A) એ. ઓ. હ્યુમ

(B) વ્યોમેશચંદ્ર બેનરજી

(C) દાદાભાઈ નવરોજી

(D) ફિરોઝશાહ મહેતા

જવાબ: (A) એ. ઓ. હ્યુમ

પ્રશ્ન: કૉંગ્રેસના પ્રથમ અધિવેશનના પ્રમુખ કોણ હતા?

(A) એ. ઓ. હ્યુમ

(B) વ્યોમેશચંદ્ર બેનરજી

(C) દાદાભાઈ નવરોજી

(D) ફિરોઝશાહ મહેતા